Peter Principle bestaat niet meer

“Elke werknemer in een hiërarchie zal opklimmen tot hij zijn niveau van incompetentie bereikt heeft”. Dat schreef Laurence Peter wat ironisch in de jaren ’60 van de vorige eeuw, na uitgebreid praktijkonderzoek. Het is het Peter Principle gaan heten. Dat komt tegenwoordig niet meer zo veel voor. Maar er is wel een ander probleem, dat je misschien wel herkent. Bij vakmensen die de stap naar leidinggevende maken. En daar niet uit de verf komen. Dat lijkt op het Peter Principle, maar de oorzaak is anders.

Dag Peter Principle
Peter zag dat veel werknemers werden bevorderd van een positie waarin ze competent waren, naar een positie waar ze incompetent bleken. En dat kon straffeloos zo blijven, want het eigenlijke werk werd gedaan door de mensen die nog niet op dat niveau waren.
Dat kon gebeuren omdat je vroeger een stapje omhoog deed op basis van jaren. Anciënniteit bepaalde je functietitel en salaris. Als je grijs werd, ging je naar het MT. Dat ging dus vaak mis.
Tegenwoordig spelen opleiding en ervaring een veel belangrijkere rol. Dat bespaart veel leed. Leidinggevenden die boven kwamen drijven door gebrek aan gewicht zullen daardoor niet meer zo gauw voorkomen. Het Peter Principle is daarmee uitgestorven. Maar…

Welkom Dunning-Kruger
Daarvoor in de plaats kwam het Dunning-Kruger effect. We kennen dat ook als de wet van het voortschrijdend inzicht. Of liever het besef van het gebrek daaraan.
Hoe werkt dat: wanneer je je echt in iets heel nieuws verdiept, zie je ineens wat je allemaal nog niet weet. Je schuift van onbewust onbekwaam naar bewust onbekwaam. Van “Een team leiden kan niet zo moeilijk zijn” naar “ik had geen idee dat er zoveel bij kwam kijken”. Dat kan heel pijnlijk zijn. Dunning en Kruger (1999) zetten dit model van (on-)bewust/(on-)bekwaam in het platte vlak (zie hieronder).

Hoe gaat dat
Helemaal links stort de naïeve nieuweling zich op het vraagstuk van, in ons geval, leidinggeven. Hoe moeilijk kan het zijn: je leest een boek of je doet van je STAP-budget een cursus. Klaar! De illusie het al wel begrepen te hebben doet het zelfvertrouwen geweldig goed. In werkelijkheid ben je daar nog maar weinig wijzer. We noemen dat deel van de grafiek het Toppunt van naïviteit.
Al vlot daarna maak je je eerste fout, je krabt achter je oren en er volgt voortschrijdend inzicht. Namelijk dat het toch niet zo eenvoudig is…
Dat gevoel neemt alleen maar toe, tot in het Dal van vertwijfeling.
Gaandeweg komen nieuwe kennis en ervaring (gestoten neuzen) en bestijgen we de Helling van Verlichting. Om, na misschien wel een jaar of twee, voldoende kennis en ervaring te hebben opgebouwd om de taak goed te volbrengen. We belanden op de Vlakte van wijsheid.
Let op: dit is de route wanneer alles goed gaat. Maar dat gaat het vaak niet.

Sprong in het diepe
Ik zie dit momenteel gebeuren wanneer vakspecialisten hun team gaan leiden. Vanuit de lijn naar kader stappen. Veel van hen zijn leidinggevende geworden zonder dat ze daar zelf de ambitie voor hadden. Want hoe gaat dat. Het team heeft om één of andere reden een (nieuwe) leider nodig. En omdat er door de krapte op de arbeidsmarkt niet direct een goede sollicitant voor handen is, wijst iedereen naar hem of haar die het best functioneert in het team. Vaak is dat inderdaad het beste jongetje of meisje van de klas. Misschien herken je dat wel. Maar die heeft er zelf geen trek in… Dus wordt er druk gezet. Salarisverhoging, een chiquere auto… En samen wagen we toch maar de sprong.

Spanningen
Het kan kort duren of lang, maar bijna voorspelbaar komt er een moment waarop het toch niet meer loopt. Spanningen op de vloer, spanningen in het MT. Horizontale frictie, verticale frictie. Misschien kun je dit zelf wel aanvullen. Je bent zo onzeker, dat je liefst terug zou willen naar je vorige functie. Maar dat kan niet meer.
En omdat het echt niet goed gaat, volgt een moeilijk gesprek met HRM. Er wordt je de bel aangebonden en in een impuls denk je zelf al even aan weggaan.
Met deze situatie is echt niemand blij, want stel je voor. Als zo’n topper vertrekt, ligt het team overhoop en de productiviteit voorlopig op z’n gat. De kosten van het vervangen van een medewerker op dat niveau zijn hoog.

Hoe je het liever had gehad
Dit wil iedereen natuurlijk liever voorkomen. Liever ook had je eerder al de zittende leidinggevende behouden. Of de tijd willen hebben om een kandidaat aan te trekken die de nodige kennis en ervaring al had. Of jou als eigen medewerker beter voorbereid.
Goed voorbereiden betekent dat je zorgt voor een echte fit. Met een aanvullende cursus of training. Nog beter is een poosje meelopen met die vorige leidinggevende, een inwerkperiode. Zo voorkom je dat iemand onvoorbereid in het diepe stapt. Maar goed, dit is allemaal wijsheid achteraf.

Repareren
Want heb je het probleem niet kunnen voorkomen, dan moeten we repareren.
Waar ging het fout? We moeten daar voor terug naar het model en terug naar je onbevangen stap in je nieuwe functie.
Daar gaat het mis als een trigger je in een alternatieve route duwt. Een onvermoede gebeurtenis doet je inzien dat je niet meer toekunt met je gebruikelijke manier van denken, doen en reacties. Want je bent in een Andere Wereld en dat levert onzekerheid op.
Voor lang niet iedereen is dat direct een probleem, maar als dat het voor jou wel is, zou je in die nieuwe situatie als volgt kunnen reageren:

  • Je negeert dat er meer kennis en ervaring nodig was. Je trekt langs de onderste as gewoon van links naar rechts verder en je doet alsof er niets aan de hand is. Je haalt rechts in, remt niet in bochten en je rijdt door rood. Gevolg: binnen de kortste keren verlies je het contact met je team èn het MT.
  • Je blijft, op het Toppunt van naïviteit, jezelf als alwetend beschouwen. Je gaat je gedragen als de hoeder van de absolute waarheid. Je negeert je budgetten en je veegt alle spreadsheets leeg. Dan leunen je teamleden achterover en jij zet jezelf voor gek in het MT.
  • Je blijft onderuitgesabeld liggen in het Dal van vertwijfeling en je zondert je af. Huilend, jammerend en naar anderen wijzend. Dan blijft je team in eenzaamheid en vertwijfeling achter. En waarschijnlijk raken ze thuis dat verhaal ook beu…

Doe er iets mee
Allemaal geen schande hoor, want we hadden al gezien dat je niet optimaal voorbereid was. Het resultaat is wel dat je met alles en iedereen de verbinding verliest. En dat alleen maar omdat je simpelweg (zelf-)vertrouwen ontbeert, misschien niet eens kennis. Daar is met een goede coach binnen relatief korte tijd wat te doen. Die zet je weer op je benen en dan kun je nieuwe stappen zetten. En daar worden alle partijen blij van.

Herken je een collega of jezelf in dit verhaal? Aarzel dan niet en neem direct contact met me op om te horen hoe ik je kan helpen. Bel 0575-775629. Doen!

Snel delen

https://bit.ly/NoPeterPrinciple

Recente blogs

Meer weten

Wil je meer weten over deze onderwerpen? Neem dan contact met me op voor een vrijblijvend gesprek.
Bel me op 0570 77 56 29.

Deze artikelen verschenen ook op managersonline.nl

© John Vrakking Training & Coaching 2022

Lees ook