Hoe tem je de hork?

Net wat hoger opgeleiden zijn niet altijd even gemakkelijk in de omgang. Intelligent is namelijk niet hetzelfde als emotioneel vaardig, of wel IQ is vaak niet recht evenredig met EQ. Uit eigen ervaring durf ik zelfs te beweren dat een hoge intelligentie een risicofactor meebrengt. Eenmaal in een baan raken hoogopgeleiden in een select netwerkje met andere hoogopgeleiden, waar ze vaak solistisch opereren. Langs die route lopen high potentials een grote kans zich te ontwikkelen tot wereldvreemde nerds. Wat kun je daartegen doen?

De hork in actie

Mijn eigen vastgestelde IQ is 134, dat is bovengemiddeld. Begrijp me goed: daar poch ik niet op. Want mij overkwam het dat ik bij dezelfde baas twee keer wegens een arbeidsconflict op straat raakte: de eerste keer als werknemer, de tweede keer als zzp'er. Mag je drie keer raden wie daar de schuld van was. Dat wilde ik destijds beslist niet horen: ik wist het uiteraard nog beter uit te leggen dan mijn advocaat. Mijn partner zei destijds eens tegen me ‘jij bent de maat der dingen’; tragisch genoeg ontging me dat ze dat ironisch bedoeld moet hebben. Gelukkig heb ik veel, heel veel bijgeleerd…

IQ versus EQ

Intelligentie of het intelligence quotient (IQ) zegt iets over probleemoplossend vermogen, het herkennen van patronen of structuren en het vermogen met dat alles iets te doen. IQ, uitgedrukt in een getal tussen 65 en 160, is aangeboren. Het emotional quotient (EQ) zegt iets over de manier waarop je je emoties beheersen kunt: de manier waarop je je ratio en je emoties in balans kunt houden. EQ, uitgedrukt op een schaal van 1 tot 100, is te ontwikkelen.

Fout in het ontwerp

Goed om kunnen gaan met emoties is in de praktijk niet zo gemakkelijk. De hele dag door gebeuren er dingen in onze omgeving, die we waarnemen. Het zintuig waarmee we waarnemen geeft dan een prikkel door aan onze hersenen. Het minste of geringste om ons heen wekt daarmee, bewust of onbewust, een emotie op: liefde, angst, vreugde, woede, verdriet, verrassing/verbazing, schaamte of walging.

Onze zenuwbanen komen bij de hersenstam binnen, gaan door het lymbisch systeem en komen in de frontaalkwab. In het lymbisch systeem ‘voelen’ we en in de frontaalkwam huist onze rationaliteit, daar ‘denken’ we. Helemaal daarvoor dus, in de hersenstam – in de evolutie het oudste onderdeel – zitten onze reflexen. Die worden daardoor eerder aangesproken dan onze ratio. Dit onhandige ontwerp maakt dat we soms heel plat onze impulsen volgen voordat we hebben nagedacht.

Wat heb je aan EQ

Zo achter je reptielenbrein aanrennen is niet handig. Dat bleek uit jarenlang onderzoek*, wat aantoonde dat mensen met een hoog EQ succesvoller zijn dan mensen met een laag EQ. Het onderzoek liet ook zien dat EQ daarbij belangrijker is dan IQ. Mensen met een hoog IQ doen het in 20% van de gevallen beter dan die met een gemiddeld IQ. Daartegenover doen mensen met een gemiddeld IQ het in 70% van de gevallen beter dan die met een hoog IQ. Je mag veronderstellen, zo begon ik al, dat intelligentie niet altijd helpt om succesvol te worden.

Datzelfde onderzoek laat zien dat 90% van wie succesvol is, ook hoog scoort op de EQ-schaal. En van de minder succesvollen doet maar 20% het goed op die schaal. Je kunt het dus best aardig doen, maar de kans dat je dat lukt zonder behoorlijk EQ is bijzonder klein - of je moet Trump heten, kennelijk. Wie kans ziet zijn EQ op te poetsen zal waarschijnlijk meer succes oogsten, voorspellen de onderzoekers.

EQ uiteengerafeld

Er ís nogal wat onderzoek gedaan en zo heeft de EQ-wetenschap verschillende geestelijk-vaders. In de 1990 waren dat Salovey en Mayer; hun theorie werd populairwetenschappelijk vertaald door Daniel Goleman, die "Emotionele intelligentie" schreef (1995). Ook Bradberry en Greaves deden onderzoek en publiceerden "Emotional Intelligence 2.0 (2009). Allen zijn het erover eens: EQ is te verbeteren.
Volgens Goleman beslaat EQ de velden:

  • Intrapersoonlijke of innerlijke aspecten
  • Interpersoonlijke of externe aspecten
  • Aanpassingsvermogen
  • Stressmanagement en
  • Algemene stemming

Volgens Bradberry en Greaves beslaat het:

  • Zelfbewustzijn
  • Zelfmanagement
  • Sociaal bewustzijn en
  • Relatiemanagement

Hoe EQ eruit ziet

Als EQ gaat over voelen en omgaan met emoties, is gedrag de waarneembare vorm ervan. Wat precies houden die aspecten dan in en wat zien we? We beschouwen de lezing van Bradberry en Greaves.

Zelfbewustzijn is het vermogen om je eigen gevoelens te begrijpen, van moment tot moment. Dat lijkt gemakkelijker dan het is, want veel emoties verlopen volkomen onbewust.
Het begrijpen van emoties verlaagt je stressniveau en het helpt je om betere besluiten te nemen. Iemand met een laag zelfbewustzijn (bijvoorbeeld 60) is boos of verdrietig zonder dat te voelen; zo iemand verliest energie zonder te weten waaraan. Iemand met een hoger zelfbewustzijn (bijvoorbeeld 90) herleidt boosheid of verdriet bijvoorbeeld tot recente organisatieveranderingen en de ontslagen die erbij hoorden.
 
Zelfmanagement is het vermogen om je emoties te reguleren en dat is natuurlijk deels gebaseerd op je zelfbewustzijn. Iemand met een slecht zelfmanagement is boos zonder dat te weten; hij of zij projecteert die emotie op anderen. Wie goed zelfmanagement heeft, kan kalm blijven en het team motiveren.
 
Sociaal bewustzijn is het vermogen om te begrijpen wat gebeurtenissen met anderen kunnen doen. Met andere woorden, je kunnen verplaatsen in het gevoel van een ander hoewel je dat gevoel wellicht helemaal niet deelt. Iemand die dat slecht kan, gebruikt bijvoorbeeld het verhaal van iemand anders om daar direct met een eigen voorbeeld op aan te sluiten. Wie een beter sociaal bewustzijn heeft, zoekt aansluiting bij het gevoel van de ander. Goed ontwikkeld sociaal bewustzijn komt charismatisch over.
 
Relatiemanagement verwijst naar helder kunnen communiceren en het onderhouden van goede relaties. In relatiemanagement komen alle vaardigheden uit de andere drie aspecten samen. Wie dat goed kan, wordt ervaren als een echte teamplayer.

EQ verbeteren

Reguleren in hoeverre je emoties je gedrag bepalen, dat is dus EQ. Gelukkig is dat te leren. In de vier aandachtsgebieden van Bradberry en Greaves komen onder ander aan de orde:

  • Stop met je gevoel te beoordelen als ‘slecht’ of ‘goed’; er is gewoon een gevoel
  • Wees je bewust van het effect van jouw gedrag op anderen
  • Voel je emoties fysiek: waar voelt je het? Dat helpt om niet je gevoel te ‘zijn’
  • Probeer jezelf steeds van een afstand te bekijken
  • Vraag jezelf niet af ‘waarom’ je dingen doet, maar ‘hoe’ je in de situatie bent geraakt
  • Tel vaker tot tien
  • Slaap vaker ergens een nachtje over
  • Lach vaker
  • Let op lichaamstaal
  • Probeer het ‘hele plaatje’ te overzien
  • Wees nieuwsgierig
  • Let op dubbele boodschappen die je uitzendt
  • Wees alleen boos als dat je bedoeling is
  • Luister naar feedback
  • Geef feedback, constructief en direct
  • Enzovoort

Uit de praktijk

Als Ontwikkelingsgerichte Coach begeleid ik vaak op aspecten van EQ. Daarbij is eigenlijk niemand ooit slecht is alle vier de deelgebieden: als je ze in een spinnenweb zou vangen, zou je zien dat er meestal aan één kant een onbalans is.

Het belangrijkste dat ik mijn coachees om te beginnen mee kan geven? Het is goed om je te realiseren dat je niet je emoties bent, maar emoties hebt. Aan die zelf ondervonden les heb ik zelf in mijn jonge jaren veel gehad. Het ontwikkelde mijn zelfbewustzijn en het temde de hork...

Lijkt dit over jou te gaan of over één van jouw teamleden? Het is niet mijn bedoeling om iemand met z'n onhebbelijkheden te kijk te zetten. Ik weet uit eigen ervaring - zie hierboven - hoe je eronder te lijden kunt hebben.

Dat is ook precies de reden dat ik je er heel goed mee kan helpen. Als je herkenning hebt bij wat ik beschrijf, neem dan contact met me op. Mijn telefoonnummer is 0575-775629. Ik help je graag. Bel me, ik neem zelf de telefoon op. Doen!

* Emotional Intelligence 2.0, Bradberry & Greaves (2000)

Lees ook

Snel delen

bit.ly/horktemmen

Recente blogs

Meer weten

Wil je meer weten over deze onderwerpen? Neem dan contact met me op voor een vrijblijvend gesprek.
Bel me op 0570 77 56 29.

Deze artikelen verschenen ook op managersonline.nl